သံလြင္ျမစ္

အရွည္ ၁၇၄၉-မိုင္ (၂၈၁၅-ကီလိုမီတာ)
ျဖတ္သန္းရာ ေဒသ တရုတ္နိုင္ငံ (တိဗက္ေဒသ၊ ယူနန္ျပည္နယ္)၊ ျမန္မာနိုင္ငံ (ရွမ္းျပည္နယ္၊ ကယားျပည္နယ္၊ ကရင္ျပည္နယ္၊ မြန္ျပည္နယ္)၊


ထိုင္းနိုင္ငံ
ျမစ္လက္တက္မ်ား Moei ျမစ္၊Pai ျမစ္ (ထိုင္းနိုင္ငံ)
ေရဆင္းဧရိယာ
အဆုံးသတ္စီးဝင္ရာ အက္ဒမန္ပင္လယ္၊ အိႏိၵယ သမုဒၵရာ

သံလြင္ျမစ္သည္ ၎၏ခရီးအစကို ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ထပ္ မီတာ ၄,၀၀၀ ေက်ာ္ျမင့္သည့္ ဟိမ၀ႏၱာေတာင္ေပၚရွိ တိဘက္ေဒသ ကုန္းျမင့္မ်ားမွ စတင္သည္။ ဤျမစ္သည္ တရုတ္ႏိုင္ငံ၊ ယူနန္ျပည္နယ္၏ ေတာင္တန္းထူထပ္သည့္ေဒသ မ်ား၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ရွမ္းျပည္နယ္ႏွင့္ ကရင္နီျပည္နယ္မ်ားကို ႏိုင္ငံ၏ အေရွ႔ဖက္မွ ျဖတ္သန္းစီးဆင္းလာၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ ႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံ၏ နယ္နိမိတ္အျဖစ္ ကီလိုမီတာေပါင္း ၁၂၀ ေက်ာ္ ဆက္လက္စီးဆင္းသည္။ ၎သည္ေတာင္ဖက္သို႔ ဆက္ လက္စီးဆင္းလာၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ၊ မြန္ျပည္နယ္၏ၿမိဳ႔ေတာ္ ေမာ္လၿမိဳင္အနီး မုတၱမပင္လယ္ေကြ႔၌ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္ထဲ သို႔ စီး၀င္သည္။ သံလြင္ျမစ္၏ စုစုေပါင္းအရွည္သည္ ၁၇၄၉မိုင္ (၂၈၁၅ကီလိုမီတာ) ရွိသည္။ ႏိုင္ငံတကာကို ျဖတ္သန္းစီးဆင္း ခဲ့သည့္ ျမစ္တစင္းျဖစ္ၿပီး အေရွ႔ေတာင္အာရွေဒသတြင္ မဲေခါင္ျမစ္ၿပီးလွ်င္ ဒုတိယအရွည္လ်ားဆံုး ျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ အေရွ႔ေတာင္အာရွေဒသတြင္ ဆည္တာတမံ ပိတ္ဆို႔ျခင္းခံရျခင္း မရွိေသးဘဲ လြတ္လပ္စြာစီးဆင္းေနသည့္ အရွည္ဆံုး ျမစ္တစ္စင္း လည္း ျဖစ္သည္။

အမည္မ်ား
သံလြင္ျမစ္ဟူေသာအမည္မွာ ျမန္မာတို႔အေခၚျဖစ္ၿပီး ရွမ္းတို႔က နမ့္ခုမ္း၊ တ႐ုတ္တို႔က ႏူက်န္း(ႏူျမစ္)၊ ထိုင္းတို႔က ဆာလာဝင္း ဟူ၍ အသီးသီး ေခၚၾကပါသည္။
ဆည္ေျမာင္းတာတမံမ်ား

လက္ရွိအခ်ိန္ထိ တ႐ုတ္နိုင္ငံအတြင္းတြင္ သံလြင္ျမစ္ေပၚ၌ တည္ေဆာက္ထားသည့္ တာတမံေပါင္း ၁၃ခုရွိေနၿပီျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ ျမန္မာနိုင္ငံအတြင္းရွိ သံလြင္ျမစ္ေၾကာင္းတစ္ေလၽွာက္တြင္ တာဆန္း၊ဟက္ႀကီး အပါအဝင္အႀကီးစား ဆည္ေျမာင္းတာတမံစီမံကိန္း ၃ ခုထက္မနည္းဆက္လက္တည္ေဆာက္ရန္ ျမန္မာနိုင္ငံအစိုးရႏွင့္ တ႐ုတ္နိုင္ငံ၊ထိုင္းနိုင္ငံတို႔ႏွင့္ သေဘာတူညီမွုရယူၿပီးျဖစ္သည္။

သံလြင္ျမစ္၀ွမ္း လြင္ျပင္ေဒသသည္ ဧရိယာ ၃၂၀,၀၀၀ ကီလိုမီတာအထိ က်ယ္၀န္းၿပီး၊ ေရေ၀ေဒသသည္ တရုတ္ႏိုင္ငံ တြင္ (၅၃%)၊ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ (၄၂%) ႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံတြင္ (၅%) ရွိပါသည္။ ဟိမ၀ႏၱာေတာင္တန္းမ်ားမွသည္ မုတၱမ ပင္လယ္ေကြ႔အထိ ျမစ္၀ွမ္းေဒသတေလွ်ာက္တြင္ မွီတင္းေနထိုင္ၾကသည့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား၏ အသက္ေမြး၀မ္း ေၾကာင္းကိစၥမ်ားအတြက္ေရာ၊ ယဥ္ေက်းမႈအတြက္ပါ အေရးပါသည့္ ျမစ္ျဖစ္ပါသည္။ ကမၻာေပၚတြင္ လူမ်ဳိးကြဲမ်ား အမ်ား ဆံုး စုစည္းမွီတင္းေနထိုင္ေနသည့္ ျမစ္တစင္းလည္း ျဖစ္ပါသည္။ သံလြင္ျမစ္၏ ျမစ္၀ွမ္းႏွင့္ ျမစ္လက္တက္မ်ား၏ ေရေ၀ ေဒသမ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကသူ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိး ၁၃ အုပ္စုရွိၿပီး၊ ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံတို႔တြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ ရွမ္း၊ ၀၊ ကရင္နီ၊ ပအို႔၀္၊ ပေလာင္၊ မြန္၊ လားဟူ၊ ပေဒါင္၊ အခါ၊ လီဆူး လူမ်ဳိးမ်ား အပါအ၀င္ ျဖစ္ပါသည္။ အျခားတိုင္းရင္းသား အုပ္စုမ်ားသည္လည္း တရုတ္ႏိုင္ငံရွိ ျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္တြင္ ေနထိုင္ၾကပါသည္။ သံလြင္ျမစ္သည္ ခရီးရွည္ႀကီးကို ျဖတ္သန္းခ်ီတက္လာရသည့္ အားေလ်ာ္စြာ ၎ဆံုေတြ႔ခဲ့ရသည့္ လူမ်ဳိးမ်ားအလိုက္ အမည္နာမကြဲ အမ်ဳိးမ်ဳိးလည္း ေခၚေ၀ၚခံခဲ့ရပါသည္။ သံလြင္ျမစ္ကို ႏူဂ်င္းျမစ္ (Nu Jiang River) ဟု တရုတ္ႏိုင္ငံတြင္ ေခၚေ၀ၚၾကၿပီး၊ ရွမ္းလူမ်ဳိးမ်ားက နမ္ေခါင္ဟု ေခၚပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ သံလြင္ျမစ္ဟု ေခၚၿပီး၊ ဤအသံထြက္ကိုပင္ အဂၤလိပ္ဘာသာအားျဖင့္ "ဆာလ၀င္း" (Salween) ဟု ေခၚဆိုၾကပါသည္။ ဤအမည္သည္ပင္ ယခုတိုင္ ကမၻာက ေခၚဆိုေနၾကသည့္ အမည္ျဖစ္ပါ သည္။

ျမစ္၀ွမ္းတေလွ်ာက္တြင္ လူဦးေရ အထူထပ္ဆံုးေနထိုင္ၾကသည့္ ေနရာမွာ ျမစ္၀ေနရာျဖစ္ၿပီး ျမစ္ေၾကာင္းမွ ပို႔ခ်လာသည့္ ေျမဆီၾသဇာမ်ားျဖင့္ ႂကြယ္၀သည့္ ဧကေထာင္ခ်ီရွိသည့္ လယ္ယာေျမမ်ားကို အမွီျပဳေနထိုင္ၾကျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ဤေဒသ မ်ားတြင္ လူအမ်ားက မိုးရာသီတြင္ စပါးစိုက္ပ်ဳိးၾကၿပီး၊ ေႏြရာသီမ်ားတြင္ ျမစ္ကမ္းပါး၌ ဥယ်ာဥ္မ်ား၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ား စိုက္ပ်ဳိးၾကပါသည္။ ထို႔အျပင္ တႏွစ္ပတ္လံုး ငါးဖမ္းလုပ္ငန္းျဖင့္လည္း အသက္ေမြးၾကပါသည္။

သံလြင္ျမစ္၀ွမ္းေဒသသည္ ေဂဟေဗဒစနစ္အရ၊ ယဥ္ေက်းမႈအရ မ်ဳိးကြဲစံုလင္ႂကြယ္၀သည့္ ေဒသျဖစ္ပါသည္။ သို႔အတြက္ ေၾကာင့္ ကုလသမဂၢ ပညာေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအဖြဲ႔ (UNESCO) က ကမၻာက အေလးေပးထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ ရမည့္ေဒသတခုအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားပါသည္။ တရုတ္ႏိုင္ငံ၊ ယူနန္ျပည္နယ္ အေနာက္ေျမာက္ပိုင္းကို အၿပိဳင္သဖြယ္ ျဖတ္ ၍ စီးဆင္းေနသည့္ ယန္ဇီး၊ မဲေခါင္၊ သံလြင္ျမစ္မ်ား အထက္ပိုင္းမွသည္ ေအာက္ပိုင္းျဖတ္သန္းရာ ေဒသမ်ားကို ဤသို႔ သတ္မွတ္ထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ UNESCO အဖြဲ႔၏ အဆိုအရ ဤေဒသမ်ားသည္ ရာသီဥတုသမမွ်တသည့္ ေဒသျဖစ္ၿပီး၊ မ်ဳိးကြဲဇီ၀သတၱ အစံုလင္ဆံုးေဒသလည္း ျဖစ္ပါသည္။ အလားတူပင္ ထိုင္းအစိုးရကလည္း သံလြင္ျမစ္ကမ္းေလွ်ာက္၊ ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္ရွိ သစ္ေတာမ်ားကို အေရးပါသည့္ ႏိုင္ငံတကာမုတ္သုန္ေတာစိမ္းမ်ားအျဖစ္ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္က သတ္မွတ္ထား ခဲ့ပါသည္။

ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္တေလွ်ာက္ သံလြင္ျမစ္ကမ္းပါးတြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ျပည္သူမ်ား၏ အဆိုအရ သံလြင္ျမစ္ႏွင့္ ၎၏ ျမစ္လက္တက္မ်ားတြင္ ေရႊ႔ေျပာင္းမွီတင္းေနထိုင္ၾကသည့္ ငါးမ်ဳိးစိတ္ေပါင္း တရာေက်ာ္ရွိသည္ဟု ဆိုပါသည္။ ဤငါးမ်ား သည္ ထိုင္းလူမ်ဳိးမ်ားအတြက္သာမက ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ကရင္၊ ကရင္နီ၊ မြန္၊ ရွမ္းျပည္နယ္အတြင္း ေနထိုင္ၾကသူ တိုင္းရင္း သားတို႔အတြက္လည္း အေရးပါသည့္ အစားအေသာက္ရင္းျမစ္မ်ား ျဖစ္ပါသည္။

ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္ သံလြင္ျမစ္တေလွ်ာက္ရွိ သစ္ေတာမ်ားသည္လည္း ပထ၀ီအရ၊ ဇီ၀သေဘာအရ နယ္ျခားသဖြယ္ ျဖစ္ေနေစၿပီး မတူကြဲျပားသည့္ မ်ဳိးစိတ္မ်ားျဖင့္ ႂကြယ္၀လွပါသည္။ အိႏၵိယ-တရုတ္ ေဒသငယ္ (Indo-Chinese sub-region) သည္ တရုတ္-ဟိမ၀ႏၱာ (အိႏၵိယ) ေဒသငယ္ (Sino-Himalayan sub-region) ႏွင့္ ဆံုေတြ႔ရာေနရာလည္း ျဖစ္ပါ သည္။ သို႔အတြက္ေၾကာင့္ ဇီ၀သတၱမ်ဳိးကြဲမ်ား အမ်ဳိးစံုႂကြယ္၀ၿပီး ဟိမ၀ႏၱာေတာင္တန္းႏွင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ ေျမာက္ပိုင္းေဒသ တို႔တြင္ ေတြ႔ရွိရသည့္ အပင္မ်ား၊ တိရိစၦာန္မ်ားကိုလည္း ဤေဒသတြင္ အလားတူ ေတြ႔ရွိႏိုင္ပါသည္။ အလားတူ အင္ဒို ခ်ဳိင္းနားေဒသတြင္ ေတြ႔ရသည့္ ဇီ၀သတၱမ်ဳိးကြဲမ်ားကိုလည္း ဤေဒသတြင္ ေတြ႔ရွိရပါသည္။

သံလြင္ျမစ္၀ွမ္းေဒသသည္ ေတာရိုင္းတိရိစၦာန္မ်ားႏွင့္ ငါးမ်ဳိးမ်ားသာ ႂကြယ္၀စံုလင္ျခင္း မဟုတ္ဘဲ၊ ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္ သံလြင္ျမစ္ ျဖတ္သန္းရာ ေဒသသည္ ကမၻာ၏ ကၽြန္းသစ္အႂကြယ္၀ဆံုး ေဒသအျဖစ္လည္း ေဂဟေဗဒပညာရွင္မ်ားက သတ္ မွတ္ေျပာဆိုၾကပါသည္။ ဤေဒသရွိ ကၽြန္းေတာမ်ားမွာ ျမစ္စီးဆင္းရာ ေဒသတေလွ်ာက္တြင္ ထူထဲစြာ ေပါက္ေရာက္ၾကၿပီး အေရွ႔ေတာင္အာရွ အျခားေဒသမ်ားရွိ ကၽြန္းေတာမ်ားႏွင့္ပင္ ျခားနာမႈ ရွိပါသည္။ အျခားေဒသမ်ားတြင္ ကၽြန္းေတာမ်ား ေပါက္ေရာက္ပံုမွာ က်ဳိးၾကဲႏိုင္လွသည္ဟု ဆိုပါသည္။ ျမစ္၏ အထက္ပိုင္းႏွင့္ ေအာက္ပိုင္းရွိ ဤကၽြန္းေတာမ်ားသည္ တည္ ေဆာက္ရန္ လ်ာထားသည့္ တာဆန္းဆည္ ေၾကာင့္ ပ်က္စီးဖြယ္ရွိေနၿပီး၊ ရွမ္းျပည္နယ္အတြင္း ေနာက္ဆံုးက်န္ရွိေတာ့ သည့္ သစ္ေတာေနရာမ်ားလည္း ျဖစ္ပါသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံ နယ္နိမိတ္ရွိ သံလြင္ျမစ္၀ွမ္းသည္ သမိုင္းအရ အေရးပါသည့္ ေဒသလည္း ျဖစ္သည္။ ေက်ာက္ ျဖစ္ ရုပ္ႂကြင္း သမိုင္းပညာရွင္မ်ားက ဤေဒသတြင္ သမိုင္းမတင္မီ ရုပ္ႂကြင္းမ်ား ေတြ႔ရွိရၿပီး၊ အေရွ႔ေတာင္အာရွေဒသတြင္ လူစတင္ဖြံ႔ၿဖိဳးသည့္ မူလအေထာက္အထားလည္း ျဖစ္သည္ဟု ဆိုၾကသည္။ လူသိမ်ားသည့္ ဤသို႔ေက်ာက္ျဖစ္ရုပ္ႂကြင္း အေထာက္အထား အမ်ားဆံုးေတြ႔ရွိရသည့္ေနရာကို ၀ိဉာဥ္ဂူ (Spirit Cave) ဟု ေခၚၾကၿပီး ထိုင္းႏိုင္ငံ၊ မဲေဟာင္ေဆာင္ ေဒသ ေတာင္တန္းမ်ားေပၚတြင္ တည္ရွိသည္။
ျမစ္လက္တက္မ်ား

Moei ျမစ္(ထိုင္းနိုင္ငံ)
Pai ျမစ္(ထိုင္းနိုင္ငံ)